Kişiler, yeteneklerine uygun mesleklere yönlendirilip bu alanda liyakat sahibi oluncaya kadar eğitilirdi. Yamaklıktan ustalığa giden yolda, bilgi ve becerinin düzeyini ortaya koyan birtakım aşamalar vardı. Bu aşamaları geçmek için hem mesleki bilgi hem de iyi ve ahlaklı bir insan olma özellikleri gerekirdi.
Ahilikte esnaflığın üç mesleki derecesi vardı.
– Yamak ve çırak
– Kalfa
– Usta
Yamak ve çırak olmak için, on yaşından küçük olmamak gerekirdi. İki yıl çalışan yamak, yeterli bilgi ve beceriyi kazandığında çırak olurdu.
Kalfa olmak için ise bir meslekte üç yıl çıraklık yapmak gerekirdi. Bu sürede gerekli beceriler kazanıldıktan sonra törenle kalfa unvanı verilirdi.
Kalfalıkta da üç yıl çalıştıktan sonra kişiler, ustalık almaya hak kazanırdı ve Ahilikte önemli bir yeri olan ŞED KUŞANMA TÖRENİ ile ustalığa yükseltilirdi.
Usta, kalfasının gerekli mesleki becerileri ustalık düzeyine getirdiğine inanırsa ona ustalığını teklif ederdi ve törenle ustalık verilirdi.
Ahi teşkilatında ustalık törenleri şöyle yapılırdı:
“Törene bütün nakipler ve ustalar katılır. Önde nakipler ve arkada ustalar olmak üzere iki halka halinde otururlar. Törende müftü ve kadı da yerini alır. Müftü, ticaret ahlâkı ile ilgili ayet ve hadisleri içeren bir konuşma yapar. Bundan sonra ustalığa geçecek olan kalfa, sağında nakip solunda ustası ile odaya girer ve herkesi selamlarlar. Müftünün imama Kuran okuması için işareti ile tören başlar. Kuranı Kerim’den sonra Nakip, ayağa kalkıp ustayı yanına çağırır. Ona ahiliğin ahlakı ile ilgili nasihat eder. Bundan sonra usta adayının ustası, usta olacak kalfası hakkında konuşur ve ona hakkını helal eder ancak şunu da ekler: “Âlimlerin dediklerini, nakiplerin öğütlerini, benim sözlerimi tutmazsan ana, baba, hoca, usta hakkına dikkat etmezsen, halka zulüm edersen, yetim hakkını alırsan ve Allah’ın yasaklarından sakınmazsan hakkım haram olsun.”
Bundan sonra usta, kalfasının beline ustalık peştamalını eliyle sarar. Bu işlem 3 defa yapılır. Birinci sarışta İhlas Suresi, 2. Sarışta Felak Suresi ve 3. Sarışta Nas Suresi okunur. Yeni usta için odadaki herkes dua eder ve o da büyüklerin ellerini öperek törenin son aşamasını gerçekleştirmiş olur. Usta olanlar, isterlerse ve teşkilatın belli şartları gerçekleşirse, şahsına ait bir işyerine sahip olabilirdi. Törende bulunan ustalar yeni ustaya iş yeri açmada maddi desdekte bulunurlardı.
13-19 Eylül 2021 tarihlerinde kutlanacak olan 34. Ahilik Kültürü Haftası Kutlamalarının ilimize, ülkemize, esnaf ve sanatkarlarımıza hayırlara vesile olmasını Cenab-ı Allah’tan dilerim. Halil İbrahim İncekara - Karaman Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Genel Sekreteri