Birinci Dünya Savasi, Ingiltere ve Almanya arasindaki ekonomik yaristan çikmistir.
Sanayilesmenin XIX. Yüzyil içinde kazandigi yeni hiz ve bunun sonucu olarak gelisen ve genisleyen sömürgecilik, diplomatik iliskilerin alanini, Avrupa Kitasi’nin disina çikararak yeni kitalara, Afrika ve Uzak Dogu’ya yaymistir. Ayrica büyük devletlerin ekonomik çikar çatismalari, karsilikli siyasi rekabete ve uyusmazliklara neden olmustur.
1871 yilinda, siyasal birligini saglayan Almanya’nin, özellikle ekonomik alanda güçlenerek, dünya pazarlarini eline geçirme gayreti içinde oldugu görülür. Almanya’nin bu tutumu, diger sanayi ülkelerini kuskulandirmis ve ekonomik alanda Ingiliz-Alman rekabeti, politik alanda da kendisini göstermis olup, savas kaçinilmaz bir duruma gelmis ve 1914–1918 yillari arasinda olmustur.
Osmanli Devleti’nin yönetim kadrosunda bulunan Ittihat ve Terakki mensuplari, Almanya’nin bu savastan galip çikacagina inaniyorlardi. Bu savasta Almanya’nin yaninda savasa girilirse; Misir, Kibris, Trablusgarp, Makedonya, Bati Trakya, Ege Adalari, Oniki ada gibi yörelerin elde edilebilecegini hesaplayan Osmanli yöneticileri, Almanya’nin yaninda, Itilaf Devletlerine karsi savasa girdiler,
Itilaf Devletleri, Çanakkale Bogazini geçerek Istanbul’u ele geçirip, Osmanli Devletini savas disinda birakmak, Balkanlardan Almanya’ya dogudan bir cephe daha açmak, Rusya’ya yardimda bulunmak, Rusya’nin ihtiyaci olan silah ve cephaneleri vererek, Rusya’dan da gida maddeleri almak istiyorlardi. Ayrica Bogazlarin ele geçirilmesi ile Süveys Kanali ve Hindistan yolu üzerindeki Osmanli Devleti’nin baskisini kaldiracak, Balkan devletlerinin Itilaf Devletleri yaninda yer almalari da böylece saglanmis olacakti.
Bu planin uygulanmasi için 1915 yilinda Ingiliz ve Fransiz donanmalari saldiriya geçtiler. Ancak 18 Mart 1915’de, Bogazi zorla geçmeye çalistilarsa da, agir kayiplara ugradilar.
Bunun üzerine Itilaf Devletleri 25 Nisan 1915’de Gelibolu Yarimadasini isgal ederek Bogazlara egemen olma amacina yöneldiler. Bu kez, karsilarinda M.Kemal’i buldular. Çok çetin ve inatçi bir karsi koyma gücüyle yapilan savunma, düsman kuvvetlerine ilerleme olanagi vermedi. Bu çarpismalar yogunluklu olarak Anafartalar, Ari burnu ve Conkbayiri’nda geçmistir. Düsman, basarisizliga ugramasi sonucu 1916 yili kisi Gelibolu Yarimadasini bosaltarak geri çekilmeye baslamistir
.
Bu savaslar:
Türk topraklari üzerinde yapilan savunma savaslaridir. Türklerin yurtlarini savunmadaki azmi görülmüs olup, Türk yurdunun isgal edilemeyecegi kanitlamistir.
Askeri alanda M. Kemal’in yeteneklerini Türk ve dünya kamuoyuna göstermis ve M. Kemal’i tanitmistir.
Birinci Dünya Savasini uzatmistir.
Yarim milyon insanin hayatina mal olmustur. Bunlarin iki yüz elli bini Türk’tür.
Arkalarinda eslerini, nisanlilarini, milyonlarca çocuklarini ve milyonlarca kardeslerini, ana ve babalarini birakarak, vatan savunmasina kosan ve hayatini kaybeden iki yüz elli bin sehidimizin;
Esleri dul, çocuklari öksüz, anneleri, babalari ve kardesleri yalniz kaldilar,
Tarlalari ekilemez, hayvanlari beslenemez, zanaatlari yapilamaz, kumaslari dokunamaz oldular,
Baglari üzümsüz, bahçeleri meyvesiz, daglari ormansiz, ovalari otsuzlastilar,
Toplumu genç kusaksiz, okullari ögrencisiz, kültürleri sahipsiz, bayramlari sönük kaldilar,
Hele, hele bütün torunlari, dedesiz kaldilar…
Bütün sehitlerimizi sevgiyle, saygiyla, minnetle ve sükranla aniyorum…
Ruhlari sad olsun…
